14.12.2023 Avrupa Birliği, şirketler için zorla çalıştırma ve çevresel zarar açıklamaları konusunda anlaştı. ( Kurumsal Raporlama Özen Direktifi)

Avrupa Birliği Kurumsal Raporlama Direktifi “açıklama yükümlülüğü” isterken; Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü “harekete geçme yükümlülüğünü” talep etmektedir. AB Konseyi ve Parlamentosu, büyük şirketlerin insan hakları ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri ele almasını gerektiren kurumsal sürdürülebilirlik durum tespiti konusunda 14.12. 2023 de anlaştı. 

Avrupa Komisyonu tarafından 23 Şubat 2022’de teklif edilen CSDDD( Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü (Corporate Sustainability Due Diligence – CSDD) Direktif, Avrupa Birliği’nde faaliyet yürüten şirketlere, çevre ve insan hakları ile ilgili negatif etkileri belirleme, değerlendirme, önleme ve giderme sorumluluğu yüklüyor. 

Bu çerçevede son olarak, Almanya tarafından yayımlanan Tedarik Zincirleri Özen Yükümlülüğü Yasası 2023 yılında yürürlüğe girmiştir. Alman Tedarik Zinciri Yasası, 1 Ocak 2023 tarihinde 3.000’den fazla çalışanı olan sektör fark etmeksizin Alman firmaları bakımından yürürlüğe girmiş olup, anılan yasanın 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren 1.000’den fazla çalışanı olan Alman firmaları için yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır.Bu çerçevede, Yasa kapsamına giren firmaların ve tedarik zincirlerinin zorla çalıştırmama, çocuk işçi çalıştırmama, ayrımcılık yapmama, örgütlenme özgürlüğü, iş güvenliği gibi sosyal haklar ile Minamata (cıva kullanımı), Stockholm (kalıcı organik kirleticiler) ve Basel (zararlı atık) Sözleşmelerinden kaynaklanan çevresel haklara özen gösterme ve rapor hazırlama yükümlülüğü bulunmakta, doğrudan olmayan toptancılara karşı ise daha sınırlı yükümlülükleri bulunmaktadır.  Bu doğrultuda Alman firmalarının; risk yönetimi, risk analizi, önleyici tedbirleri alma, düzeltici eylemlerde bulunma, şikayet prosedürü oluşturma, dokümantasyon ve raporlama gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.

23 Şubat 2022 tarihinde sunulan direktifin genel yaklaşımını 1 Aralık 2022 tarihinde kabul edilmiş olup; Taslak Avrupa Parlamentosu tarafından 1 Haziran 2023 tarihinde onaylandı sonrasında prosedürel süreç başlamıştı.

14.12.2023 itibariyle CSDDDD artık kesinleşti. AB Konseyi ve Parlamentosu, büyük şirketlerin insan hakları ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri ele almasını gerektiren kurumsal sürdürülebilirlik durum tespiti konusunda anlaştı.  Basın duyurusunun detaylarına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

Corporate sustainability due diligence: Council and Parliament strike deal to protect environment and human rights – Consilium (europa.eu)

Detaylarına bakacak olursak; Konsey ve Avrupa Parlamentosu 14.12.2023 de , AB’de ve küresel ölçekte çevre ve insan haklarının korunmasını geliştirmeyi amaçlayan kurumsal sürdürülebilirlik durum tespiti direktifi (CSDDD) üzerinde geçici bir anlaşmaya vardı. Durum tespiti direktifi, büyük şirketlerin kendi faaliyetleri, iştiraklerinin faaliyetleri ve iş ortakları tarafından yürütülen faaliyetlerle ilgili olarak insan hakları ve çevre üzerindeki fiili ve potansiyel olumsuz etkilere ilişkin yükümlülükler getirmektedir.

Şirketler için yükümlülükler
Durum tespiti direktifi, büyük şirketlerin, şirketin yukarı yönlü iş ortaklarını ve dağıtım veya geri dönüşüm gibi kısmen aşağı yönlü faaliyetleri kapsayan faaliyet zincirleri için çevre ve insan hakları üzerindeki fiili ve potansiyel olumsuz etkilere ilişkin yükümlülüklerine ilişkin kuralları belirlemektedir. Direktif ayrıca bu yükümlülüklerin ihlali halinde uygulanacak cezalar ve hukuki sorumluluğa ilişkin kuralları da belirlemekte; şirketlerin iş modellerinin ve stratejilerinin iklim değişikliğine ilişkin Paris anlaşmasıyla uyumlu olmasını sağlayacak bir plan benimsemelerini gerektirmektedir.

Anlaşmanın ana unsurları
İki ortak yasa koyucu arasında bugün varılan geçici anlaşma, direktifin kapsamını çerçeveliyor, uyumsuz şirketlerin yükümlülüklerini netleştiriyor, farklı cezaları daha iyi tanımlıyor ve şirketlerin saygı göstermesi gereken haklar ve yasaklar listesini tamamlıyor.

Direktifin kapsamı
Anlaşma, direktifin kapsamını 500’den fazla çalışanı ve dünya çapında 150 milyon Avro net cirosu olan büyük şirketler olarak belirliyor. AB üyesi olmayan şirketler için ise direktifin yürürlüğe girmesinden itibaren üç yıl içerisinde AB’de 300 milyon Avro net ciro elde etmeleri halinde geçerli olacaktır. Komisyon, direktif kapsamına giren AB dışı şirketlerin bir listesini yayınlamak zorunda kalacaktır.

Finans Sektörü
Bugün varılan anlaşmaya göre, finans sektörü geçici olarak direktifin kapsamı dışında tutulacak, ancak yeterli bir etki değerlendirmesine dayalı olarak bu sektörün gelecekte dahil edilebilmesi için bir gözden geçirme maddesi bulunacak.

İklim değişikliği ve hukuki sorumluluk
Bugün varılan uzlaşma, büyük şirketlerin iklim değişikliğinin azaltılmasına yönelik bir geçiş planını kabul etme ve yürürlüğe koyma yükümlülüğüne ilişkin hükümleri güçlendirmektedir.

Direktif; hukuki sorumluluk kapsamında, etkilenen kişilerin adalete erişimini kuvvetlendirmektedir. Olumsuz etkilerden etkilenenlerin (sendikalar veya sivil toplum örgütleri dahil) hak talebinde bulunmaları için beş yıllık bir süre öngörmektedir. Ayrıca delillerin açıklanmasını, ihtiyati tedbirleri ve davacılar için yargılama masraflarını sınırlandırmaktadır. Bazı iş ortaklarının çevre veya insan hakları üzerinde olumsuz etkileri olduğunu tespit eden şirketler, bu etkilerin önlenemediği veya sona
erdirilemediği durumlarda bu iş ilişkilerini sona erdirmek zorunda kalacaktır.

Cezalar
Geçici anlaşma, direktifin ihlali halinde kendilerine uygulanan para cezalarını ödemeyen şirketler için çeşitli ihtiyati tedbirler içermekte ve maddi cezaların uygulanmasında şirketin cirosunu dikkate almaktadır (yani şirketin net cirosunun en az %5’i). Anlaşma, şirketlerin durum tespiti sürecinin tedbirlerinden biri olarak, etkilenen paydaşlarla diyalog ve istişare de dahil olmak üzere anlamlı bir
katılım gerçekleştirme yükümlülüğünü içermektedir.

Kamu alımları
Anlaşma, CSDDD’ye uygunluğun kamu sözleşmelerinin ve imtiyazlarının verilmesi için bir kriter olarak nitelendirilebileceğini ortaya koymaktadır.

Sonraki adımlar
Avrupa Parlamentosu ile varılan geçici anlaşmanın şimdi her iki kurum tarafından da onaylanması ve resmen kabul edilmesi gerekiyor.

Özetlemek gerekirse;

• Direktif; 500’den fazla çalışanı ve net cirosu 150 milyon € olan şirketler veya AB tarafından üretilen 300 milyon € cirosu olan AB dışı firmalar için geçerlidir. 
• Finans sektörü, potansiyel olarak dahil edilmesi için bir gözden geçirme maddesi ile geçici olarak hariç tutulmuştur. 
• Direktif, iklim değişikliğini azaltma planlarını ve hukuki sorumluluğu güçlendirerek, etkilenen taraflara talepler için beş yıllık bir pencere sunuyor. 
• Cezalar, bir şirketin net cirosunun %5’ine kadar para cezalarını ve durum tespiti sürecinde paydaşlarla anlamlı bir şekilde etkileşim kurma yükümlülüklerini içerir.